Jeugdbescherming staakt: Hoe kan de sector de vraag om zorg weer beantwoorden?

Op 10 oktober begonnen de stakingen van het personeel in de jeugdbescherming. De noodklok wordt geluid door de FNV en de werknemers binnen deze tak van de jeugdzorg. De werkdruk van de jeugdbeschermers is hoog en de personeelstekorten lopen op. Een vicieuze cirkel die snel actie vereist.

De waarschuwing kent een tweede laag. De jeugdbeschermers moeten nu tot wel achttien gezinnen begeleiden en zijn bang dat ze niet langer de juiste zorg voor hun cliënten kunnen leveren. “Om deze sector nog te kunnen redden is een keiharde noodrem nodig”, bericht vakbond FNV. De kinderen in de jeugdbescherming hebben de zorg namelijk keihard nodig en iedere seconde die verspild wordt aan gepolder is er een te veel.

De zwaarste problemen, de minste aandacht

Jeugdbescherming is het onderdeel van de jeugdzorg dat de veiligheid van kinderen moet controleren. De middelen die daarvoor ingezet worden zijn ingrijpend. Als ouders niet aan hun pedagogische verplichting kunnen voldoen, kan de rechter beroep doen op de kinderbeschermingsmaatregel, die in 2015 werd opgenomen in de wet: de verplichte ondertoezichtstelling of de gezagsbeëindigende maatregel (uithuisplaatsing).

Stevige maatregelen met een grote impact op kind en gezin die vragen om toegewijde aandacht. Toch is het juist deze tak van de jeugdzorg die in zulk zwaar weer verkeert dat de beroepsgroep een noodkreet slaakt en het werk neerlegt.

Hoogleraar Jeugdrecht Mariëlle Bruning is stellig in een interview met Follow The Money (7 september 2022): “We laten kinderen met de zwaarste problemen, die echt hulp nodig hebben en het niet zelf kunnen, in de kou staan. Dat kunnen we niet maken. Sterker nog: we hebben een wettelijke plicht om ze te helpen. En we bieden ze te weinig.” Als noodzakelijkerwijs wordt overgaan op uithuisplaatsing kan vaak niet de hulp worden geboden die een kind nodig heeft.

De beschikbaarheid van de juiste zorg is een probleem dat al langer speelt. Wanneer de rechter besluit tot ingrijpen, zijn er niet genoeg hulpverleners beschikbaar om het kind volledige hulp te bieden. In 2019 schreven de Inspectie van Justitie en Veiligheid al dat het slecht ging in de jeugdbescherming: “Het gaat hier om kinderen bij wie sprake is van mishandeling of verwaarlozing. Deze kinderen moeten zonder vertraging de hulp krijgen die ze nodig hebben.” Gemeenten moeten met hulp van het kabinet de vertraging terugbrengen en meer jeugdbeschermers beschikbaar maken. En dat kost tijd. Een crisisaanpak kan niet langer wachten.

De werkdruk groeit

Een jeugdbeschermer kan maximaal acht tot negen gezinnen begeleiden om het kind naar behoren te beschermen. Dat is de conclusie van onderzoeksbureau Significant Public dat onderzoek deed in opdracht van Jeugdzorg Nederland naar een werkbare caseloadnorm binnen de jeugdbescherming (maart 2022). Deze norm staat in schril contrast met berichten over jeugdbeschermers die de verantwoordelijkheid hebben over achttien casussen. Er moet dan ook snel iets gebeuren om die norm omlaag te brengen.

In een brief aan de Kamer maakt Jeugdzorg Nederland (september 2022) zich hard voor een landelijk tarief: “De wijze waarop jeugdbeschermers hun werk doen, mag niet afhankelijk zijn van de ‘toevallige’ financiële situatie (of bereidheid) van de gemeenten in de betreffende regio.” Het laat zien hoe weinig grip en zicht er is op de financiële situaties van gemeenten en dat gemeenten zijn niet voldoende in staat zijn om te sturen op budget en beschikbaarheid. Een nieuwe landelijke caseloadnorm is hard nodig, maar gemeenten moeten ook in andere oplossingsrichtingen denken.

Sturen op resultaten

In dezelfde brief aan de Kamer (september 2022) pleit Jeugdzorg Nederland duidelijk voor voorrang op jeugdhulp voor kinderen met een kinderbeschermingsmaatregel. Het is aan de overheid om daar extra budget voor uit te trekken, maar er ligt ook een verantwoordelijkheid bij gemeenten. Formuleer een helder beleid, krijg grip op het budget en zorg ervoor dat het geld ook echt terecht komt bij de groep jeugdigen die de zorg het hardst nodig hebben. De jeugdzorg heeft effectiviteit hard nodig nu het te maken heeft met ernstige schaarste.

Gemeenten werken nog niet (voldoende) resultaatgericht, terwijl de marktwerking daar wel om vraagt. In de eerste plaats doordat er nog weinig kennis is over de resultaten. Wat werkt en wat niet? De doeltreffendheid van zorg wordt nog beperkt opgenomen in het beleid van gemeenten en dit berust nog te veel op onderbuikgevoelens. Om het beleid af te stemmen op effectiviteit en cliënttevredenheid zijn feiten nodig. Maak data dus beschikbaar en inzichtelijk voor beleidsmedewerkers en contractmanagers om jeugdigen sneller aan de juiste zorg te helpen. Zo zet u zelf de eerste stap naar een betere jeugdzorg.

Begin met het sturen op resultaten. OnForm maakt data vanaf dag 1 beschikbaar, zodat u snel overgaat tot gebruiksvriendelijk datagestuurd werken. Lees ons whitepaper Betere data, betere jeugdzorg voor meer informatie over OnForm.